Με κριτήριο την κλίμακα του χάρτη έχομε δύο είδη ναυτικών χαρτών. Τους χάρτες μεγάλης κλίμακας (large scale charts) και τους χάρτες μικρής κλίμακας (small scale charts). Η κλίμακα του χάρτη δείχνει πόσες φορές έχει σμικρυνθεί μια επιφάνεια ή γραμμή ορισμένων διαστάσεων πάνω στη γη, την οποία απεικονίζουμε στο χάρτη. Τούτο σημαίνει ότι όσο μεγαλύτερος είναι ο παρονομαστής, τόσο περισσότερο έχει σμικρυνθεί η επιφάνεια που αναπαρίσταται, π.χ. 1:30000. Αντίθετα όσο μικρότερος είναι ο παρονομαστής, τόσες λιγότερες φορές έχει σμικρυνθεί η επιφάνεια του χάρτη, π.χ. 1:5000.

Λέγοντας λοιπόν χάρτη μικρής κλίμακας εννοούμε χάρτη που η αναπαράσταση γνωστής επιφάνειας της γης είναι πολύ μικρή, ή με άλλα λόγια η γραμμική τιμή του ναυτικού μιλίου είναι πολύ μικρή, π.χ. 2 mm. Ο χάρτης μικρής κλίμακας απεικονίζει πολύ μεγάλες επιφάνειες της γης και για το λόγο αυτό περιέχει, όμως είναι φυσικό, πολύ λίγες πληροφορίες για την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας. Τέτοιοι χάρτες είναι αυτοί που απεικονίζουν ωκεανούς. Το αντίθετο συμβαίνει όταν μιλάμε για χάρτες μεγάλης κλίμακας.

α.) Γενικοί χάρτες (general sailing charts). Είναι χάρτες μικρής κλίμακας που κυμαίνεται από 1/150000 μέχρι 1/600000 ή και μικρότερης και απεικονίζουν εκτεταμένες θαλάσσιες επιφάνειες της γης.

β.) Χάρτες ακτοπλοϊκοί (coastal charts) ή χάρτες ναυσιπλοΐας. Η κλίμακα τους είναι μεγαλύτερη, κυμαίνεται από 1/50000 ως 1/150000 και απεικονίζουν μικρότερες επιφάνειες της γης σε σύγκριση με τους γεωγραφικούς χάρτες.

γ.) Λιμενοδείκτες ή πορτολάνες (harbor plans). Οι χάρτες αυτοί, που ονομάζονται και χάρτες λιμανιών, απεικονίζουν περιορισμένη επιφάνεια της γης, όπως είναι το λιμάνι με την είσοδό του, μικροί κολπίσκοι και όρμοι αγκυροβολιάς, δίαυλοι, διώρυγες και είσοδοι ποταμών. Η κλίμακά τους είναι μικρότερη από 1/50000 και χρησιμοποιούνται κατά την προσέγγιση στην περιοχή που απεικονίζουν.

Ο ναυτικός χάρτης (nautical chart) αναπαριστάνει πλεύσιμο τμήμα της επιφάνειας της γης πάνω σε φύλλο μερκατορικής προβολής, με όλες τις χρήσιμες ναυτιλιακές πληροφορίες. Χρησιμοποιείται από τον ναυτιλλόμενο για να ταξιδέψει με ασφάλεια το πλοίο μεταξύ δύο σημείων της γης που συνδέονται με πλεύσιμη επιφάνεια, αποφεύγοντας τους φυσικούς και τεχνητούς κινδύνους της περιοχής. Ο ναυτικός χάρτης περιλαμβάνει και το τμήμα της θάλασσας που ενώνει τα δύο σημεία της γης, αλλά και το αναγκαίο τμήμα της ξηράς που βρίσκεται κοντά στις ακτές. Επειδή ο ναυτικός χάρτης περιλαμβάνει και τα αναγκαία πληροφοριακά στοιχεία που αφορούν τη θαλάσσια επιφάνεια (βάθη, υφάλους, νησίδες κ.λ.π.) αλλά και τα πληροφοριακά στοιχεία που αφορούν την ακτή (βράχοι, αβαθή κοντά στην ακτή, φάροι καταφανή σημεία αναγνωρίσεως στην ακτή), αποτελεί το σπουδαιότερο βοήθημα του ναυτιλλόμενου, για να επιχειρήσει την εκτέλεση του ταξιδιού. Τέτοια είναι η σοβαρότητα του για την ασφάλειά του πλου, ώστε «ταξίδι χωρίς χάρτη δεν νοείται».

Σχήμα. Το σχήμα του χάρτη είναι ορθογώνιο παραλληλόγραμμο. Η κάθετη διάσταση του ύψους είναι προσανατολισμένη στην κατεύθυνση Βορρά-Νότου, ενώ η οριζόντια διάσταση του πλάτους είναι προσανατολισμένη στην κατεύθυνση Απηλιώτη-Ζεφύρου.

Διαστάσεις. Οι διαστάσεις του χάρτη δίνονται σε εκατοστόμετρα – ή ίντσες παλιότερα – και αναγράφονται στην κάτω δεξιά γωνία του περιθωρίου σε παρένθεση. Η αναγραφή αυτή είναι αναγκαία για τον έλεγχο σε περιπτώσεις στρεβλώσεως του χάρτη από διαβροχή, υγρασία κ.λ.π. Έτσι έχουμε π.χ. 630,0 Χ 980,0 mm ή 38,43 X 25,49 inches. Οι διαστάσεις αφορούν το καθαρό εσωτερικό ορθογώνιο και δεν περιλαμβάνουν το πλαίσιο και το περιθώριο του χάρτη.

Τίτλος χάρτη (title of chart). Ο τίτλος του χάρτη κατά κυριολεξία προσδιορίζει την περιοχή που απεικονίζει ο χάρτης. Αν ο τίτλος του χάρτη π.χ. αναγράφει «νήσος Κρήτη», ο χάρτης αυτός απεικονίζει ολόκληρη την Κρήτη με τις ακτές τις και μια ζώνη θάλασσας που την περιβάλει. Αν απεικονίζει τον Σαρωνικό κόλπο, λαμβάνει ολόκληρη τη θαλάσσια έκταση του Σαρωνικού κόλπου, τα νησιά που βρίσκονται μέσα σ’ αυτόν και τις ακτες που τον περιβάλλουν. Κατά συνέπεια, ο τίτλος του χάρτη αποτελεί και αυτός στοιχείο ταυτότητας για αναγνώρισή του. Στην πράξη όμως λέγοντας «τίτλο» εννοούμε περισσότερο το ευδιάκριτο πλαίσιο, μέσα στο χάρτη, συνήθως σχήματος ορθογωνίου παραλληλογράμμου στο οποίο εντάσσονται:

α) Το έμβλημα και η επωνυμία της κρατικής συνήθως υπηρεσιας που εξέδωσε το χάρτη.

β) Η ευρύτερη περιοχή μέσα στην οποία εντάσσεται ο χάρτης.

γ) Ακριβώς από κάτω με πολύ έντονα στοιχεία η απεικονιζόμενη περιοχή, που στα ευρετήρια χαρακτηρίζεται ως «Τίτλος Χάρτη».

δ) Η φυσική κλίμακα (natural scale) της μερκατορικής προβολής του χάρτη δίνεται για συγκεκριμένο πλάτος που είναι συνήθως το μέσο πλάτος του χάρτη, π.χ. natural scale 1/125000 (at Lat 51o00΄Ν) που σημαίνει ότι η φυσική κλίμακα είναι 1/125000 (στον παράλληλο 51o00΄Β).

ε) Τα βάθη σε μέτρα (soundings in meters) μετρούνται από το επίπεδο χάρτη (chart datum), (κατώτατη ρηχία).

στ) Τα ύψη, δηλαδή οι μονάδες που εκφράζονται τα ύψη στο χάρτη από την επιφάνεια της θάλασσας σε μέτρα (heights in meters). Πρόκειται για τα ύψη των φάρων, βράχων, βουνών κ.λ.π. Τα ύψη αναφέρονται από το μέσο επίπεδο της πλήμμης των συζυγιών (heights above mean high water spring) ή τη μέση στάθμη θάλασσας (mean sea level). Έτσι σε κάθε περίπτωση είναι αναγκαίο να ανατρέχομε στο τίτλο του χάρτη.

ζ) Η προβολή του χάρτη είναι μερκατορική προβολή (Mercator Projection).

Ημερομηνίες (dates) Στους ναυτικούς χάρτες αναγράφονται ορισμένες ημερομηνίες που έχουν μεγάλη σημασία για την ακρίβεια, πιστότητα και ενημερώτητα κάθε χάρτη. Οι πληροφορίες που αφορούν την ηλικία και τη μεταγενέστερη κατάσταση ενός χάρτη αναγράφονται σε εμφανή σημεία για την εύκολη ανάγνωσή τους, ως ακολούθως:

α.) Πρώτη Έκδοση (1st Edition). Η πρώτη έκδοση του χάρτη δείχνει ασφαλώς και την ηλικία του. Τούτο σημαίνει ότι για την περιοχή αυτή πρώτη φορά έγινε συστηματική χαρτογράφηση των ακτών και συστηματική βυθομέτρηση της θαλάσσιας περιοχής από την υπηρεσία που εκδίδει τον χάρτη.

β.) Νέα Έκδοση (New Edition). Μετά την πρώτη έκδοση του χάρτη, αν έχουν μεσολαβήσει πολλές διορθώσεις αντιμετωπίζεται η ριζική αναθεώρηση και ο εκσυγχρονισμός του χάρτη, με την επανέκδοσή του.

γ.) Ανατύπωση. Όταν το απόθεμα ενός χάρτη εξαντλείται αυτός ανατυπώνεται με καταχωρημένες όλες τις μέχρι τότε διορθώσεις. Δεν καταργείται η προηγούμενη έκδοση.

Σύμβολα και συντμήσεις. Όπως τονίσθηκε στα προηγούμενα, για να ανταποκρίνεται πληρέστερα στον προορισμό του ο ναυτικός χάρτης, πρέπει να περιέχει και να απεικονίζει κατά τρόπο εμφανή όλες τις πληροφορίες που επισημαίνουν τους κινδύνους αλλά και διευκολύνουν τη ναυσιπλοΐα. Επειδή οι πληροφορίες αυτές και πολλές είναι αλλά και παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία, αποδίδονται στο χάρτη με ορισμένους συμβολισμούς και συντμήσεις (symbols and abbreviations), μια και οι λεπτομερείς περιγραφές θα κάλυπταν όλη την επιφάνεια του χάρτη. Τους συμβολισμούς αυτούς πρέπει, για την ασφάλεια του ταξιδιού, αλλά και για την εκμετάλλευση όλων γενικά των πληροφοριών που παρέχουν οι ναυτικοί χάρτες, να μπορεί να επεξηγεί και να κατανοεί ο ναυτιλλόμενος.

Όλα αυτά τα σύμβολα και οι συντμήσεις επεξηγούνται στους ειδικούς χάρτες συμβόλων και συντμήσεων (symbols and abbreviations charts), που εκδίδουν οι αρμόδιες υδρογραφικές υπηρεσίες των κρατών. Τα σύμβολα και οι συντμήσεις αυτών των ειδικών χαρτών ακολουθούν τη βασική σειρά ενός πρότυπου πίνακα συμβατικών συμβόλων και συντμήσεων, που συντάχθηκε με σχετική απόφαση της διεθνούς υδρογραφικής διασκέψεως του 1952 και εκδόθηκε από το Διεθνή Υδρογραφικό Οργανισμό ΙΗΟ. ‘Έτσι, δεν υπάρχουν ουσιώδεις διαφορές μεταξύ των χαρτών συμβόλων και συντμήσεων που εκδίδουν τα κράτη -μέλη του ΙΗΟ. Η Ελληνική έκδοση ΧΕΕ 64 Πίνακας συμβόλων και συντμήσεων περιλαμβάνει όλα τα σύμβολα και συντμήσεις που χρησιμοποιούνται στους Ελληνικούς χάρτες.

Ενημέρωση χαρτών: Απαραίτητη προϋπόθεση για την αξιοπιστία ενός ναυτικού χάρτη είναι η συνεχής ενημέρωσή του με τις Αγγελίες για τους Ναυτιλλόμενους που εκδίδουν οι Υδρογραφικές Υπηρεσίες.